-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Uspjeh Fejadovih serijala je donio široko prihvatanje te forme u svijetu: Fantomas je otac američke serije Polinine opasnosti (Perils of Pauline), koju je zapravo režirao za Patea francuski reditelj Luj Ganije, britanske Ultus, njemačke Homunculus i italijanske Tigris, koje su nailazile na odličan prijem kod publike onoga doba. A njihova popularnost je omogućila Gaumontu da naslijedi Patea na mjestu najmoćnijeg francuskog filmskog studija u drugoj deceniji XX vijeka, iako je već do 1914. francuski monopol na međunarodnom tržištu bio osuđen na smrt. Godine 1910. je oko 60-70 odsto svih filmova uvezenih na Zapad poticalo iz francuskih studija, što je francusku dominaciju učinilo skoro onoliko potpunom koliko će kasnije biti holivudska. Međutim, kad je počeo rat, Francuska je izgubila veći dio svog tržišta, i to u vrijeme kada se ritam holivudske produkcije uvećavao skoro svakog mjeseca. Gomonov studio nije upravljao samo Fejadovim talentom, nego i talentom njegovog štićenika Žana Dirana (1882-1946), koji je svoje serije komedija Onesim, Kalino, za koje je ideju dao Romeo Bozeti, oko 1909 i Zigoto, napravio s komedijantskom trupom Les Pouics između 1907. i 1914. godine. Te komedije su imale uticaja i na Maka Seneta i na Renea Klera. Gomon je takođe pod ugovorom imao i bivšu Alis Gaj, kasnije Alis Gaj-Blaše: La vie du Christ, 1906; Fanfan lala (1907), i filmskog crtača Emila Kola (1857-1938), koji je princip stop-kadra primijenio na tabli za crtanje i tako postao otac moderne animacije. Praksu animacije konkretnih objekata, tako što se fotografišu kvadrat po kvadrat, uz promjenu njihovog položaja, u međuvremenu je popularisao američki reditelj Dž. Stjuart Blekton (1875-1941) u takvim Vitagraphovim filmovima kao što su San zimske noći iz 1906. i Začarani hotel iz 1907. Ta praksa je već bila poznata u Francuskoj pod imenom američki pokret (mouvement americain) kad je Kol počeo da je prerađuje krajem decenije.

U crtanim filmovima, kao što su serija Fantoš i Les joyeux microbes iz 1909, Kol je postao pionir animacije tipa sličica-po-sličica, sa docrtavanjem linija, marioneta i prirodnih objekata. On je takođe bio i prvi reditelj koji je kombinovao animaciju sa živom akcijom. I na kraju, bez obzira na pad francuskog filma s međunarodnog trona, Gomon je uspio da osnuje veliki produkcioni studio i krug prikazivača u Engleskoj, nazvan Gaumont-British, koji je ostao u francuskim rukama sve do 1922. i imao znatan uticaj na razvoj britanskog filma, mnogi od prvih filmova Alfreda Hičkoka su snimani za Gaumont-British.

Fenomen koji je imao najviše uticaja na francuski film u vrijeme njegove međunarodne ekspanzije se, međutim, pojavio tokom prve decenije XX vijeka i jedva da je bio u vezi s najvećom produkcionom kompanijom, Pate je imao djelimičnu kontrolu u tom preduzeću. Riječ je o radu Udruženja za umjetnički film, Societe Film d'Art, udruženju koje su 1908. osnovali pariski finansijeri, braća Lafit, radi prenosa na filmsko platno prestižnih pozorišnih komada, sa slavnim glumcima u vodećim ulogama. Zamisao je bila da se pozorišna publika iz redova građanske srednje klase privuče u bioskope tako što će se povećati estetska i intelektualna privlačnost filma – revolucionarni stav u vrijeme kada je ovaj medij tek bio iznikao iz niklodeona i vašarske šatre. Istoričar filma Kenet Makgauan je Film d'Art nazvao „prvim prefinjenim pomakom pokretnih slika” i taj opis mu odgovara i u negativnom i u pozitivnom smislu. S druge strane, kompanija je radi podizanja nivoa svoje produkcije koristila najkreativnije pozorišne talente, kupujući originalne komade članova Francuske akademije, Academie Frangaise i angažujući zvijezde Comedie-Framcaise da u njima glume. Vodeći kompozitori su stvarali originalna djela za te komade, a eminentni pozorišni reditelji su ih pod ugovorom režirali. S tačke gledišta literature i dramaturgije, zapravo, ovlaščenja Film d'Art su čista. S druge strane, s filmske tačke gledišta, produkcije Film d'Art su bile statične ako ne i regresivne po njihovom potpunom prihvatanju pozorišnog modela.


(NASTAVIĆE SE)